Anglo-Mysore Wars in Kannada | ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು | UPSC notes

Anglo-Mysore Wars in kannada | ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು

Anglo-Mysore Wars - Wodeyar Dynasty, Hyder Ali, Tippu Sultan, The Four Anglo-Mysore Wars

ಕರ್ನಾಟಕ ಯುದ್ಧಗಳು(Carnatic Wars) ಮತ್ತು ಒಡೆಯರ್ ರಾಜವಂಶದ ಉದಯವು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಅವಧಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪ್ರಾಬಲ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಫ್ರೆಂಚ್ ನಡುವಿನ ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನ ಆಡಳಿತಗಾರರಾಗಿ ಒಡೆಯರ್‌ಗಳ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಯಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. 

ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ರಂತಹ ಪ್ರಭಾವಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ, ಒಡೆಯರ್‌ಗಳ ಉದಯ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಯುದ್ಧಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜಕೀಯ ಭೂದೃಶ್ಯವನ್ನು ರೂಪಿಸಿದವು, ಇದು ಭಾರತೀಯ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು.

ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಘರ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧಗಳು, ಮೈತ್ರಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಬದಲಾವಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲಟಗಳನ್ನು ಕಂಡವು, ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನ ಸೋಲು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನ ಮೇಲೆ ಬ್ರಿಟಿಷರ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೇರುವಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. 

ಈ ಘಟನೆಗಳು ಭಾರತದ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ನಡುವಿನ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟದ ಮೇಲೆ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿವೆ.

Also read:

• Battle of Buxar 1764 in Kannada ಬಕ್ಸರ್ ಕದನ 1764
• Battle of Plassey 1757 in Kannada | ಪ್ಲಾಸಿ ಕದನ 1757

ಒಡೆಯರ್ ರಾಜವಂಶ

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಹೊಡೆತವನ್ನು ನೀಡಿದ 1565 ರಲ್ಲಿ ತಾಳಿಕೋಟಾ ಕದನದ ನಂತರ, ಅದರ ಅವಶೇಷಗಳಿಂದ ಹಲವಾರು ಸಣ್ಣ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದವು.

• ಒಡೆಯರ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ: 1612 ರಲ್ಲಿ, ಮೈಸೂರು ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಡೆಯರ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಚಿಕ್ಕ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ II 1734 ರಿಂದ 1766 ರವರೆಗೆ ಆಳಿದರು.

• ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ: 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಗಮನಾರ್ಹ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.

• ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗ್ರಹಿಕೆ: ಫ್ರೆಂಚ್ ಮತ್ತು ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಮಲಬಾರ್ ಕರಾವಳಿಯ ಲಾಭದಾಯಕ ವ್ಯಾಪಾರದ ಮೇಲಿನ ಹಿಡಿತಕ್ಕೆ ಮೈಸೂರು ಸಾಮೀಪ್ಯದಿಂದಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗ್ರಹಿಸಿದರು.

• ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಶಕ್ತಿ: ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಮೈಸೂರಿನ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಶಕ್ತಿಯು ಮದ್ರಾಸ್ ಮೇಲೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು.

ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಉದಯ

18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ನಂಜರಾಜ್ ಮತ್ತು ದೇವರಾಜ್ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಸಹೋದರರು ಚಿಕ್ಕ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರನ್ನು ಕೇವಲ ಬೊಂಬೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು.

• ಹೈದರ್ ಅಲಿ: ಅವರು 1721 ರಲ್ಲಿಅಸ್ಪಷ್ಟ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ (obscure family) ಜನಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮಂತ್ರಿಗಳಾದ ನಂಜರಾಜ್ ಮತ್ತು ದೇವರಾಜ್ ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಕುದುರೆ ಸವಾರರಾಗಿ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.
• ಶಿಕ್ಷಣದ ಕೊರತೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಹೈದರ್ ಅಲಿ ತೀಕ್ಷ್ಣವಾದ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಮಹಾನ್ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು

• ಆಕ್ರಮಣಗಳು: ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮರ ಸೈನ್ಯವು ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಪದೇ ಪದೇ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರಿಂದ ಭಾರೀ ಹಣಕಾಸಿನ ಬೇಡಿಕೆಗಳು ಹೇರಲ್ಪಟ್ಟವು. ಇದರಿಂದ ಮೈಸೂರು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ದುರ್ಬಲವಾಯಿತು.

• ವಾಸ್ತವಿಕ ದೊರೆ: ಸೇನಾ ಪರಾಕ್ರಮ ಮತ್ತು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಕೌಶಲ್ಯ ಹೊಂದಿರುವ ನಾಯಕನ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ ಹೈದರ್ ಅಲಿ, ಅವಕಾಶವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು 1761 ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನ ವಾಸ್ತವಿಕ ಆಡಳಿತಗಾರರಾದರು.

• ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ: ತಮ್ಮ ಚಲನಶೀಲತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಮರಾಠರನ್ನು ಕೇವಲ ವೇಗದ ಅಶ್ವಸೈನ್ಯದಿಂದ ಎದುರಿಸಬಹುದೆಂದು ಅವರು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡರು, ಆದರೆ ಫ್ರೆಂಚ್-ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ನಿಜಾಮಿ ಸೈನ್ಯದ ಫಿರಂಗಿಗಳಿಗೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಫಿರಂಗಿ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ.

• ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳ ಸ್ವಾಧೀನ: ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಅವರು ಅದೇ ಮೂಲದಿಂದ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಅಥವಾ ಅದೇ ರೀತಿಯ ತಂತ್ರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ತಯಾರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪಶ್ಚಿಮದಿಂದ ಉನ್ನತ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಸುವ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ.

• ಫ್ರೆಂಚ್ ನೆರವು: ಈ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು, ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ದಿಂಡಿಗಲ್ನಲ್ಲಿ ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಕಾರ್ಖಾನೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವನು ತನ್ನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ತರಬೇತಿಯ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ವಿರೋಧಿಗಳನ್ನು ಮೀರಿಸಲು ತನ್ನ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದನು.

• ಯಶಸ್ಸು: ತನ್ನ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಸೇನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ, ಅವರು 1761 ಮತ್ತು 1763 ರ ನಡುವೆ ದೊಡ್ ಬಳ್ಳಾಪುರ, ಸೆರಾ, ಬೆಡ್ನೂರು ಮತ್ತು ಹೊಸಕೋಟೆಯಂತಹ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.

• ಮರಾಠರ ದಾಳಿಗಳು: ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪಾಣಿಪತ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಸೋಲಿನ ನಂತರ, ಮಾಧವರಾವ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಮರಾಠರು ಮೈಸೂರಿನ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದರು ಮತ್ತು 1764, 1766, ಮತ್ತು 1771 ರಲ್ಲಿ ಹೈದರ್ ಅಲಿಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು. ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮರಾಠರಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಯಿತು.

• ಹೈದರ್‌ನ ಪ್ರತೀಕಾರ: 1772 ರಲ್ಲಿ ಮಾಧವರಾವ್ ಮರಣಹೊಂದಿದ ನಂತರ, ಹೈದರ್ ಅಲಿ 1774 ರಿಂದ 1776 ರವರೆಗೆ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಮರಾಠರ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಹಿಂದೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಚೇತರಿಸಿಕೊಂಡರು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೊಸ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.

• ಅಂದಾಜು: ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಹೈದರ್ ಅಲಿಯ ಯುದ್ಧತಂತ್ರದ ಕೌಶಲ್ಯಗಳು, ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ಕಾರ್ಖಾನೆಯ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ತಂತ್ರಗಳು ಮೈಸೂರನ್ನು ಬಲಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದವು.

ಮೊದಲ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧ (1767-69)

ಹಿನ್ನೆಲೆ:

• ಬಂಗಾಳವನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಇಂಗ್ಲಿಷರು ತಮ್ಮ ಸೇನಾ ಬಲದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡರು.

• ಅವರು ನಂತರ 1766 ರಲ್ಲಿ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ನಿಜಾಮ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು, ಉತ್ತರ ಸರ್ಕಾರ್ಸ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಹೈದರ್ ಅಲಿಯಿಂದ ನಿಜಾಮರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು.

• ಹೈದರ್ ಅಲಿಯು ಈಗಾಗಲೇ ಆರ್ಕಾಟ್ ನವಾಬನೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಿವಾದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಮರಾಠರೊಂದಿಗೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು.

ಮೈತ್ರಿಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದು:

• ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮೈತ್ರಿಗಳು ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡವು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮ, ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ವಿರುದ್ಧ ಏಕೀಕೃತ ಮುಂಭಾಗವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು.

• ಹೈದರ್ ಗಣನೀಯ ಚಾತುರ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು. ಅವರು ತಟಸ್ಥತೆಯನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮರಾಠರಿಗೆ ಹಣ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಭರವಸೆ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ನಿಜಾಮರನ್ನು ತಮ್ಮ ಮಿತ್ರರಾಗಲು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿದರು.

• ನಿಜಾಮನೊಂದಿಗೆ, ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಆರ್ಕಾಟ್ ನವಾಬನ ಮೇಲೆ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದರು.

ಯುದ್ಧದ ಹಾದಿ:

• ಪಕ್ಷಗಳ ನಡುವಿನ ಸಮರವು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ತಲುಪದೆ ಒಂದೂವರೆ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಎಳೆಯಿತು.

• ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಯ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದ ಹೈದರ್ ಅಲಿ, ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಮದ್ರಾಸಿನ ದ್ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡು ಆಂಗ್ಲರನ್ನು ಆಶ್ಚರ್ಯಗೊಳಿಸಿದರು.

ಮದ್ರಾಸ್ ಒಪ್ಪಂದ:

• ಮದ್ರಾಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ತ ಮತ್ತು ಭಯಭೀತ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಇಂಗ್ಲಿಷರನ್ನು ಏಪ್ರಿಲ್ 4, 1769 ರಂದು ಮದ್ರಾಸ್ ಒಪ್ಪಂದ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಹೈದರ್ ಅಲಿಯೊಂದಿಗೆ ಅವಮಾನಕರ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾತುಕತೆಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು.

• ಒಪ್ಪಂದವು ಕೈದಿಗಳ ವಿನಿಮಯ ಮತ್ತು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.

• ಇದಲ್ಲದೆ, ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಯಾವುದೇ ಇತರ ಶಕ್ತಿಯ ದಾಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸಹಾಯದ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಪಡೆದರು.

ಎರಡನೇ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧ (1780-84)

ಹಿನ್ನೆಲೆ:

• 1771 ರಲ್ಲಿ ಮರಾಠರು ದಾಳಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಆಂಗ್ಲರು ಮದ್ರಾಸ್ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ನೆರವು ನೀಡಲು ವಿಫಲರಾಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಆರೋಪಿಸಿದರು.

• ಇದಲ್ಲದೆ, ತನ್ನ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಬಂದೂಕುಗಳು, ಸಾಲ್ಟ್‌ಪೆಟ್ರೆ ಮತ್ತು ಸೀಸವನ್ನು ಪೂರೈಸುವಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗಿಂತ ಫ್ರೆಂಚ್ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವನು ಕಂಡುಕೊಂಡನು.

• ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಮಲಬಾರ್ ಕರಾವಳಿಯಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚರ ವಶದಲ್ಲಿದ್ದ ಮಾಹೆಯ ಮೂಲಕ ಮೈಸೂರಿಗೆ ಫ್ರೆಂಚ್ ಯುದ್ಧ ಸಾಮಗ್ರಿ ತರಲಾಯಿತು.

• ಇಂಗ್ಲಿಷರ ವಿರುದ್ಧ ದಂಗೆಕೋರರ ಜೊತೆ ಫ್ರೆಂಚರು ಬೆಂಬಲ ಸೂಚಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅಮೆರಿಕದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮವೂ ಭುಗಿಲೆದ್ದಿತು. ಹೈದರ್ ಅಲಿಯ ಫ್ರೆಂಚರೊಂದಿಗಿನ ಮೈತ್ರಿಯು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ತೀವ್ರಗೊಳಿಸಿತು.

• ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಆಂಗ್ಲರು ಮಾಹೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು, ಇದನ್ನು ಹೈದರ್ ಅಲಿ ತನ್ನ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನು ಇದನ್ನು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ನೇರ ಸವಾಲಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಿದನು.

ಯುದ್ಧದ ಹಾದಿ:

• ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮರೊಂದಿಗೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿರೋಧಿ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಅವರು ಕರ್ನಾಟಿಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು, ಆರ್ಕಾಟ್ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು 1781 ರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಲ್ ಬೈಲಿ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು.

• ಆಂಗ್ಲರು ಸರ್ ಐರ್ ಕೂಟ್ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮರನ್ನು ಹೈದರನ ಕಡೆಯಿಂದ ಬೇರ್ಪಡಿಸಲು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಎದೆಗುಂದದೆ ಇಂಗ್ಲಿಷರನ್ನು ದಿಟ್ಟತನದಿಂದ ಎದುರಿಸಿದರು.

• ನವೆಂಬರ್ 1781 ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಪೋರ್ಟೊ ನೊವೊದಲ್ಲಿ ಸೋಲನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರೂ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಪಡೆಗಳನ್ನು ಮರುಸಂಘಟಿಸಿದರು, ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಕಮಾಂಡರ್ ಬ್ರೈತ್‌ವೈಟ್ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.

ಮಂಗಳೂರು ಒಪ್ಪಂದ:

• ಡಿಸೆಂಬರ್ 1782 ರಲ್ಲಿ ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ನಿಂದ ಮರಣ ಹೊಂದಿದ ನಂತರ, ಅವನ ಮಗ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ಯಾವುದೇ ಗಮನಾರ್ಹ ಲಾಭವನ್ನು ಸಾಧಿಸದೆ ಮತ್ತೊಂದು ವರ್ಷ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದನು.

• ಅನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಘರ್ಷಣೆಯಿಂದ ಬೇಸತ್ತ ಎರಡೂ ಕಡೆಯವರು ಶಾಂತಿಯನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಚ್ 1784 ರಲ್ಲಿ ಮಂಗಳೂರು ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ಪ್ರತಿ ಪಕ್ಷವು ಇನ್ನೊಂದರಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಂಡ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸುವುದನ್ನು ಷರತ್ತು ವಿಧಿಸಿತು.

ಮೂರನೇ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧ

ಹಿನ್ನೆಲೆ:

• ತಿರುವಾಂಕೂರು ಕೊಚ್ಚಿನ್ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಡಚ್ಚರಿಂದ ಜಲ್ಕೊತ್ತಾಲ್ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾನನೋರ್ ಅನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದಾಗ ಟಿಪ್ಪು ಮತ್ತು ತಿರುವಾಂಕೂರು ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ವಿವಾದ ಉಂಟಾಯಿತು.

• ಕೊಚ್ಚಿನ್ ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದುದರಿಂದ, ಅವರು ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅವರ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಹಕ್ಕುಗಳ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದರು.

• ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಏಪ್ರಿಲ್ 1790 ರಲ್ಲಿ, ಟಿಪ್ಪು ತನ್ನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಪುನಃಸ್ಥಾಪಿಸಲು ತಿರುವಾಂಕೂರ್ ವಿರುದ್ಧ ಯುದ್ಧ ಘೋಷಿಸಿದನು.

ಯುದ್ಧದ ಹಾದಿ:

• ತಿರುವಾಂಕೂರಿನ ಪರವಾಗಿ ನಿಂತ ಆಂಗ್ಲರು ಟಿಪ್ಪುವಿನ ವಿರುದ್ಧ ದಾಳಿ ನಡೆಸಿದರು. 1790 ರಲ್ಲಿ, ಟಿಪ್ಪು ಜನರಲ್ ಮೆಡೋಸ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಅನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸೋಲಿಸಿದರು.

• ಆದಾಗ್ಯೂ, 1791 ರಲ್ಲಿ, ಜನರಲ್ ಕಾರ್ನ್‌ವಾಲಿಸ್ ನಾಯಕತ್ವವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಅಂಬೂರ್ ಮತ್ತು ವೆಲ್ಲೂರಿನಿಂದ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು, ಇದನ್ನು ಮಾರ್ಚ್ 1791 ರಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.

• ಅಲ್ಲಿಂದ ಸೆರಿಂಗಪಟ್ಟಣದತ್ತ ಸಾಗಿದರು. ಇಂಗ್ಲಿಷರು ಕೊಯಮತ್ತೂರಿನ ಮೇಲೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಕಾಲ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿದರೂ, ಮತ್ತೆ ಅದನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು.

• ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮರ ಬೆಂಬಲದೊಂದಿಗೆ, ಆಂಗ್ಲರು ಸೆರಿಂಗಪಟ್ಟಂ ಮೇಲೆ ಎರಡನೇ ದಾಳಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.

• ಟಿಪ್ಪು ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಒಡ್ಡಿದನು, ಆದರೆ ಆಡ್ಸ್ ಅವನ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿತ್ತು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಅವರು ಸೆರಿಂಗಪಟ್ಟಂ ಒಪ್ಪಂದದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರೀ ಪರಿಣಾಮಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು.

ಸೆರಿಂಗಪಟಂ ಒಪ್ಪಂದ:

• 1792 ರಲ್ಲಿ ಸೆರಿಂಗಪಟ್ಟಣ ಒಪ್ಪಂದದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಜಯಶಾಲಿ ಪಕ್ಷಗಳು ಮೈಸೂರಿನ ಪ್ರದೇಶದ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡವು.

• ಆಂಗ್ಲರು ಬಾರಾಮಹಲ್, ದಿಂಡಿಗಲ್ ಮತ್ತು ಮಲಬಾರ್ ಅನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು, ಆದರೆ ಮರಾಠರು ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪನದಿಗಳ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.

• ನಿಜಾಮರು ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯಿಂದ ಪೆನ್ನಾರ್ ನದಿಯ ಆಚೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು.

• ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಮೇಲೆ ಮೂರು ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳ ಯುದ್ಧ ಹಾನಿ ಪಾವತಿಯನ್ನು ವಿಧಿಸಲಾಯಿತು.

• ಯುದ್ಧದ ಪರಿಹಾರದ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಹಣವನ್ನು ತಕ್ಷಣವೇ ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು, ಉಳಿದವನ್ನು ಕಂತುಗಳಲ್ಲಿ ನೀಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು.

• ಮೇಲಾಧಾರವಾಗಿ, ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಇಬ್ಬರು ಪುತ್ರರನ್ನು ಆಂಗ್ಲರು ಒತ್ತೆಯಾಳುಗಳಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು.

ನಾಲ್ಕನೇ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧ

ಹಿನ್ನೆಲೆ:

• ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ತಮ್ಮ ನಷ್ಟದಿಂದ ಚೇತರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು 1792 ರಿಂದ 1799 ರ ಅವಧಿಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡರು.

• ಟಿಪ್ಪು ಸೆರಿಂಗಪಟ್ಟಣ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಿದನು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದನು.

• ಆದಾಗ್ಯೂ, 1796 ರಲ್ಲಿ, ಒಡೆಯರ್ ರಾಜವಂಶದ ಹಿಂದೂ ಆಡಳಿತಗಾರನ ಮರಣದ ನಂತರ, ಟಿಪ್ಪು ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಅಪ್ರಾಪ್ತ ಮಗನನ್ನು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಇರಿಸಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಬದಲಿಗೆ ತನ್ನನ್ನು ಸುಲ್ತಾನನೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದನು.

• ಈ ನಿರ್ಧಾರವು ತನ್ನ ಅವಮಾನಕರ ಸೋಲಿಗೆ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಸೆರಿಂಗಪಟ್ಟಂ ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ ವಿಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಷರತ್ತುಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

• 1798 ರಲ್ಲಿ, ಲಾರ್ಡ್ ವೆಲ್ಲೆಸ್ಲಿ ಸರ್ ಜಾನ್ ಶೋರ್ ಅವರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ಭಾರತದ ಹೊಸ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ಆಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು.

• ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ವೆಲ್ಲೆಸ್ಲಿಯು ಫ್ರೆಂಚರೊಂದಿಗಿನ ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಮೈತ್ರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದನು ಮತ್ತು ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಸ್ವತಂತ್ರ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಮಾಡುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದನು ಅಥವಾ ಅಧೀನ ಮೈತ್ರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಅನುಷ್ಠಾನದ ಮೂಲಕ ಅವನನ್ನು ಸಲ್ಲಿಕೆಗೆ ಒಳಪಡಿಸಿದನು.

• ಟಿಪ್ಪುವಿನ ವಿರುದ್ಧ ಹೊರಿಸಲಾದ ಆರೋಪಗಳಲ್ಲಿ ನಿಜಾಮ ಮತ್ತು ಮರಾಠರೊಂದಿಗೆ ಆಂಗ್ಲರ ವಿರುದ್ಧ ಸಂಚು ಹೂಡಿದ್ದಲ್ಲದೆ, ಅರೇಬಿಯಾ, ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ, ಕಾಬೂಲ್, ಜಮಾನ್ ಷಾ, ಐಲ್ ಆಫ್ ಫ್ರಾನ್ಸ್ (ಮಾರಿಷಸ್) ಮತ್ತು ವರ್ಸೈಲ್ಸ್‌ಗೆ ದೇಶದ್ರೋಹದ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ರಾಯಭಾರಿಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವುದು ಸೇರಿದೆ.

• ಟಿಪ್ಪುವಿನ ವಿವರಣೆಗಳು ವೆಲ್ಲೆಸ್ಲಿಯನ್ನು ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸಲು ವಿಫಲವಾದವು.

ಯುದ್ಧದ ಹಾದಿ:

• ಟಿಪ್ಪು ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಲರ ನಡುವಿನ ಯುದ್ಧವು ಏಪ್ರಿಲ್ 17, 1799 ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೇ 4, 1799 ರಂದು ಸೆರಿಂಗಪಟ್ಟಣದ ಪತನದೊಂದಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯವಾಯಿತು.

• ಟಿಪ್ಪು ಮೊದಲು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಜನರಲ್ ಸ್ಟುವರ್ಟ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ಜನರಲ್ ಹ್ಯಾರಿಸ್ ಅವರಿಂದ ಸೋಲನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು.

• ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮರು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಆಂಗ್ಲರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಟಿಪ್ಪುವಿನ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮರಾಠರಿಗೆ ಭರವಸೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ನಿಜಾಮ ಈಗಾಗಲೇ ಅಧೀನ ಮೈತ್ರಿಕೂಟಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ್ದರು.

• ಟಿಪ್ಪು ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ವೀರಾವೇಶದಿಂದ ಹೋರಾಡಿದ, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದ. ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ವೆಲ್ಲೂರಿನಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಆಂಗ್ಲರು ಅವರ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.

• ಇಂಗ್ಲಿಷರು ಮೈಸೂರಿನ ಹಿಂದಿನ ಹಿಂದೂ ರಾಜಮನೆತನದ ಹುಡುಗನನ್ನು ಹೊಸ ಮಹಾರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವನ ಮೇಲೆ ಅಧೀನ ಮೈತ್ರಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೇರಿದರು.

ಪ್ರಿಲಿಮ್ಸ್ 2021

- ಪ್ರಶ್ನೆ) ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ಯಾವ ಹೇಳಿಕೆಗಳು ಸರಿಯಾಗಿವೆ? (2021)

• ಆರ್ಕಾಟ್ ನಿಜಾಮತ್ ಹೈದರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.
• ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಉದಯವಾಯಿತು.
• ರೋಹಿಲ್‌ಖಂಡ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಅಹ್ಮದ್ ಶಾ ದುರಾನಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲಾಯಿತು.

ಕೆಳಗಿನ ಕೋಡ್ ಬಳಸಿ ಸರಿಯಾದ ಉತ್ತರವನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿ.

(ಎ) 1 ಮತ್ತು 2 ಮಾತ್ರ

(ಬಿ) 2 ಮಾತ್ರ

(ಸಿ) 2 ಮತ್ತು 3 ಮಾತ್ರ

(ಡಿ) 3 ಮಾತ್ರ

ಉತ್ತರ: (ಬಿ)